Στις 16 Αυγούστου του 1960, ανακηρύχθηκε η ανεξαρτησία της Κύπρου, μετά από σχεδόν έναν αιώνα συνεχούς βρετανικής παρουσίας και ελέγχου. Το αίτημα του ελληνικού τμήματος του πληθυσμού της για ανεξαρτησία ή ένωση με το ελληνικό κράτος είχε εκφραστεί δεκαετίες νωρίτερα, αλλά άρχισε να προωθείται με περισσότερες ελπίδες από τα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με τη συμμετοχή της Ελλάδας στο πλευρό των Συμμαχικών Δυνάμεων. Χρειάστηκε να μεσολαβήσουν 20 χρόνια, συνελεύσεων, δημοψηφισμάτων και δράσεων της οργάνωσης της ΕΟΚΑ, προτού ευδοκιμήσουν τελικά οι προσπάθειες αυτές.
Η ΕΟΚΑ ήταν εθνικιστική οργάνωση με επικεφαλής τον Γεώργιο Γρίβα, η οποία δραστηριοποιήθηκε από το 1955 έως το 1959, πραγματοποιώντας σαμποτάζ, βομβιστικές επιθέσεις, συγκέντρωση όπλων και δημόσιες εκδηλώσεις βίας, κυρίως κατά των Άγγλων αποικιοκρατών. Εκτός από τον Γρίβα, που διαχειριζόταν την οργάνωση αυστηρά συγκεντρωτικά, λόγο στη δράση και την προώθηση των αιτημάτων της είχε ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος. Παρότι εξόριστος έως το 1957, και χωρίς να του επιτρέπεται να γυρίσει στην Κύπρο, μετά το πέρας της εξορίας του, ο Μακάριος αντιπροσώπευε στο εξωτερικό, την επιθυμία της ΕΟΚΑ, για αυτοδιάθεση της Κύπρου. Ανάλογο φρόνημα διακατείχε ακόμα έναν εκπρόσωπο του κλήρου, τον ιερέα Παπασταύρο Παπαγαθαγγέλου, ο οποίος αφενός, χάρη στην πορεία του ως εκπαιδευτικός και κατηχητής, είχε επαφές με τη μαθητιούσα νεολαία της Κύπρου, αφετέρου προσπαθούσε να εξυψώσει το πατριωτικό αίσθημα των συμπατριωτών του με ομιλίες σε επαρχιακές πόλεις και χωριά. Η δραστηριότητα του οδήγησε και στη δική του εξορία το 1956.
Στη Μύρινα της Λήμνου, η δράση της ΕΟΚΑ γιορτάστηκε με τα εγκαίνια ενός μνημείου αφιερωμένου στους ήρωες της οργάνωσης, τον Αύγουστο του 1958. Η ανέγερση του οφείλεται στη προσπάθεια του υποστηρικτή του ενωτικού αγώνα, Μητροπολίτη Διονυσίου, ο οποίος ένθερμα κήρυττε υπέρ του ενωτικού αγώνα μέσω της Πανελλήνιας Επιτροπής Αυτοδιαθέσεως Κύπρου. Η μέρα των αποκαλυπτηρίων του γιορτάστηκε πανηγυρικά στο νησί, παρουσία του Μακαρίου και του Παπασταύρου και τεράστιου πλήθους των κατοίκων, που έδειχναν ενδιαφέρον για την κατάσταση που εξελισσόταν στην Κύπρο τη τετραετία 1955-1959, ενώ το μνημείο στέκει έως σήμερα στη Μύρινα, όπου λαμβάνουν χώρα εκδηλώσεις μνήμης και επισκέψεις από Έλληνες και Κύπριους ταξιδιώτες.
