Ο Δημήτριος Παπανικολής (1790-1855) υπήρξε σπουδαίος ναυμάχος και διάσημος πυρπολητής κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Γεννημένος στα Ψαρά από ναυτική οικογένεια, μπήκε από μικρή ηλικία στο ναυτικό. Στην αρχή άσκησε το επάγγελμα, ενώ στη συνέχεια συμμετείχε μαχόμενος τους Βέρβερους και τους Αλγερινούς πειρατές. Όταν κηρύχθηκε η Ελληνική Επανάσταση, ναυτολογήθηκε στο πλοίο του Νικολή Γ. Αποστόλη και σύντομα βρέθηκε στο επίκεντρο των πολεμικών επιχειρήσεων, σημειώνοντας επιτυχίες. Αξιοσημείωτη ναυτική του επιτυχία ήταν η πυρπόληση του τούρκικου δίκροτου πλοίου 88 πυροβόλων, στη ναυμαχία της Ερεσού της Μυτιλήνης, το Μάιο του 1821. Από τον Οκτώβριο του 1826, ο Παπανικολής συμμετείχε στις επαναστατικές επιχειρήσεις με δικό του πλοίο εξοπλισμένο με πυροβόλα, ενώ από τον Ιανουάριο του 1829 επανήλθε στις εμπορικές δραστηριότητές του.
Το 1883, όταν ήλθε στην κυβέρνηση ο Όθωνας, το πλοίο του αγοράστηκε από το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος και ο ίδιος διορίστηκε κυβερνήτης στο πολεμικό ναυτικό. Το 1843 εκλέχθηκε παμψηφεί πληρεξούσιος των Ψαρών. Το 1846 ανέλαβε Πρόεδρος του Ναυτοδικείου, θέση που διατήρησε μέχρι το τέλος της ζωής του. Πέθανε το 1855 στον Πειραιά αλλά η ταφή του πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα με βασιλικές τιμές, μετά από βασιλική διαταγή.
Προς τιμή του, δόθηκε το όνομά του σε κορβέτα του Πολεμικού Ναυτικού, την οποία είχε παραχωρήσει το βρετανικό ναυαρχείο στο Πολεμικό ναυτικό της Ελλάδας κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το πλοίο παραδόθηκε πίσω στο βρετανικό ναυτικό το 1959. Το όνομα «Παπανικολής» έχει δοθεί σε διάφορα υποβρύχια του ελληνικού πολεμικού ναυτικού προς τιμή του αγωνιστή.
