Τα ταμπάκικα (βυρσοδεψεία) και ο ρόλος τους στην ανάπτυξη της Σάμου

Επαγγελματική δραστηριότητα σχετική με την επεξεργασία δερμάτων ανιχνεύεται στη Σάμο τον 19ο αιώνα, κατά την περίοδο της Ηγεμονίας. Σύμφωνα με μία πηγή, την αρχή της έκανε πριν την Ελληνική Επανάσταση ο καβάφης και μπαλωματής Παναγιώτης Βάσος, που κατέφυγε κυνηγημένος στο Καρλόβασι από το Άργος. Κατεργαζόταν όσα δέρματα χρειαζόταν σε μία παραθαλάσσια παράγκα με μεθόδους εμπειρικές. Και αφού οι δουλειές του πήγαιναν καλά, τον μιμήθηκαν και άλλοι και άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα μικρά μαγαζιά. Σύμφωνα με άλλη πηγή, την ίδια περίοδο εντοπίζεται υποτυπωδώς η βυρσοδεψία στον Λιμένα του Βαθέως, στις παρυφές του οποίου χτίστηκαν τα πρώτα εργαστήρια (ταμπάκικα), από τα οποία πήρε το όνομά της η περιοχή. Και τελικά μεγαλύτερη ανάπτυξη γνώρισαν τα ταμπάκικα στο Καρλόβασι, πιθανόν επειδή η Ηγεμονία δεν ήθελε στην πρωτεύουσα τις οσμές και τη φασαρία που συνεπαγόταν η τότε καινοφανής στο νησί δραστηριότητα.

Στα μέσα του 19ου με επίκεντρο το Καρλόβασι, η επεξεργασία δερμάτων συνεχιζόταν με τεχνικές αρχέγονες: πλύσιμο στη θάλασσα και επεξεργασία με τη χρήση φλοιών πεύκων. Αυτά προσέλκυσαν αρχικά στην περιοχή 16 βυρσοδεψεργάτες, οι οποίοι το 1868 ζήτησαν μείωση φόρων, και συγκρότησαν και με άλλους συντεχνία. Από την ηγεμονική διοίκηση ζήτησαν μέτρα προστασίας της ντόπιας βυρσοδεψίας το 1874, λίγο πριν γνωρίσει αλματώδη ανάπτυξη. Σημειώθηκε από το 1877, όταν δηλαδή ξεκίνησε ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος. Ο οθωμανικός στρατός είχε αυξημένες ανάγκες σε σόλες, πανωδέρματα και άλλα, που μεταφράζονταν σε μεγάλες παραγγελίες στα ταμπάκικα του Καρλοβασίου.

Η εκμηχάνιση της βυρσοδεψίας ξεκίνησε με την εισαγωγή ατμομηχανής το 1890. Τότε υπήρχαν στο Καρλόβασι δεκάδες βυρσοδεψία, στα οποία δραστηριοποιούνταν 44 επιχειρηματίες και απασχολούνταν εκατοντάδες εργαζόμενοι. Πλέον γίνονταν και εξαγωγές, το Καρλόβασι έγινε πόλη και ένα από τα σημαντικότερα κέντρα βυρσοδεψίας στην Ανατολή. Για τις ανάγκες της βυρσοδεψίας το 1889-90 ιδρύθηκε ο Εταιρικός Σύνδεσμος με δράσεις του οποίου κατασκευάστηκαν οι πρώτοι ατμόμυλοι και το 1906 το τραμ (για τη μεταφορά και των δερμάτων).  Το 1899 ιδρύθηκε και το πρώτο σωματείο βυρσοδεψών εργοδοτών-εργατών.

Η ανάπτυξη της βυρσοδεψίας, πέρα από τα οικονομικά οφέλη, ευνόησε και την ανάδειξη του κοινωνικού στρώματος των εμπόρων και βιομηχάνων. Προς προάσπιση των δικών τους συμφερόντων ίδρυσαν δύο Εμπορικά Επιμελητήρια στη Σάμο. Και στο Καρλόβασι (1906) και στο Βαθύ (1907). Το 1908 ιδρύθηκε σωματείο αποκλειστικά των εργατών, με περισσότερο συνδικαλιστικό χαρακτήρα. Με απεργία το 1911 ικανοποιήθηκε το αίτημα τους για ρύθμιση των ωρών εργασίας. Μάρτυρες της δράσης όλων τους παραμένουν, μεταξύ άλλων, και τα ερειπωμένα πλέον ταμπάκικα.

Share it

Βιβλιογραφία
Βελάκι

Δήμος Δυτικής Σάμου, Μουσείο Βυρσοδεψίας – Καρλόβασι, Σάμος, στο: https://mwsamos.gr/museum-of-leather-tanning/ [Τελευταία πρόσβαση: Ιούνιος 2024].

Κιλουκιώτης, Γ.Ε. (2020). Το ξεκίνημα της βυρσοδεψίας στο Καρλόβασι – Απ’ το βιβλίο του Κ.Καλατζή «το ταμπάκικο». Στο: https://kiloukiotis-evaggelos.blogspot.com/2020/01/blog-post_8.html [Τελευταία πρόσβαση: Ιούνιος 2024].

Ταλαιπώρου, Εμμανουέλα (2016). Το εμπόριο και η βιομηχανία της Σάμου κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα. Διπλωματική Εργασία. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων – Φιλοσοφική Σχολή. Τμήμα Ιστορίας  – Αρχαιολογίας, ΜΠΣ: Νεότερη και σύγχρονη ελληνική κοινωνία: Ιστορία – Λαϊκός Πολιτισμός.

Μετάβαση στο περιεχόμενο Πατήστε εδώ για να ακούσετε το κείμενο